هنر ششم (هنرهای نمایشی)

هنرهای نمایشی که از آن به عنوان مادر هنرهای هفتگانه نامبرده میشود هنر ششم است،که از قدمتی بیش از دو هزار و پانصد سال برخوردار است. هنرهای نمایشی حدود 25 قرن پیش در یونان و با آثار بزرگی مانند تراژدیهای «سوگنامه» آغاز شد. که نوشته اشیل، سوفوکل و اوریپید بودند.
سابقه هنرهای نمایشی در کشور ما ایران به بیش از چهار قرن پیش یعنی دوران صفویه باز میگردد.نمایشهایی مانند شبیهخوانی (تعزیه)، نقالی و پردهخوانی، خیمه شب بازی و تخت حوض(سیاهبازی)همه نمایشهایی بدون نمایشنامه(در معنای امروزیآن) بودند که با استفاده از بداهه پردازی اجرامیشده است.

لازم به ذکر است سابقه بعضی از انواع هنرهای نمایشی همچون تعزیه به پیش ازاسلام باز میگردد. که آیینهای اجرایی در سوگ سیاوش با استفاده «نسخه» انجام میشده است.«طومار» نیز مبنایی برای اجرای پردهخوانی و نقالی بوده است. اما نمایشنامه نویسی به معنای خاص آن از حدود یکصد و پنجاه سال پیش در ایران با آثار میرزا آقا تبریزی از معلمان دارالفنون ومترجمان دوره قاجار، آغاز شد. از آن زمان تاکنون نمایشنامهنویسان توانمند و مشهوری در کشورما پابه عرصه وجود نهاده و به آفرینش آثار هنری پرداختهاند.

مهمترین و نخستین بخش هنرهای نمایشی «نمایشنامهنویسی» است.

نمایشنامهنویسان مانند دیگر نویسندگان از جمله آنها که داستان، رمان یا شعر مینویسند از پدیدههای اطراف خودالهام میگیرند و با تکیه بر تخیل خویش به آفرینش ماجرایی دست می­ زنند؛ اما تفاوت اساسی آنها با دیگر نویسندگان
این است که نوشتهشان باید روی صحنه اجرا شود. بنابراین، باید علاوه بر توانایی آفرینش داستان به موقعیت نمایشی نیز توجّهی ویژه کنند. نمایشنامهنویسان موقعیتهای نمایشی خود را درون یک ماجرا یا داستان به وجود میآورند.

عناصر اجرایی هنر نمایش

۱ .نمایش نامه

بــراى بهره گیری از روش نمایشی، بــه متن ادبی یــا نمایشنامه ای نیاز است نمایشنامه ممکن است مکتوب نباشد. در این صورت خط اصلى داســتان ـ یا ســناریو ـ یعنى آن چه که معمــولا در ذهن کارگــردان نمایش وجود دارد. بــه صورت درجا و
حضورى روى صحنه آورده مى شود که به آن «بدیهه پردازى»مى گویند.

۲ .بازیگرى

متن نمایشى یا نمایش نامه، با سایر انواع ادبی مانند .قصه و شعر تفاوت هایى دارد. مهم ترین این تفاوت ها آن است که نمایش نامه را به منظور اجرا مى نویسند. نه براى خواندن . پس بدیهى است که براى اجراى نمایش نامه به بازیگر نیاز دارد.

۳ .چهره پردازى و لباس

بازیگران پیــش از حضور بر صحنه، لباس شــخصیت موردنظر را مى پوشــند.و با گذاشتن صورتک یا ماســک بر صــورت، و به کمک «چهره پردازی» به هیئت آن شخصیت درمى آیند.

۴ .صحنه آرایى و نـــــورپــــردازی

معمــولاهر نمایش،ً بــه «صحنه آرایی» نیــاز دارد و صحنه آرایــى هم بــه نوبــه ى خــودمســتلزم «نورپــردازی»اســت. نورپــردازى دو منظور عمــده را تحقق مى بخشد: نخست آن چه را که بــر صحنه مى گذرد،روشــن و واضح مى سازد، و
دوم صحنه و بازیگــران آن را، از نظر هنری «زیبا و جذاب» جلوه مى دهد.

۵ .کارگردانى

همه ى عنصرهاى نمایش  باید با یکدیگر هامهنگ و هم ســاز و با ذهنیت خاصى تعبیر و تفسـیر شوند.همان طــور که رهبر ارکســتر، براســاس متن مکتوب موسیقى و به کمک نوازندگان به آن متن جان مى بخشد.در نمایش نیز بازیگران زیر نظــارت کارگردان به حرکت درمى آینــد و متن نمایشی را زنده مى ســازند.

۶ .تماشاگری

تماشاگر، عنصر مهم هنرهای نمایشی است. به عبارت دیگر.نظام هنرهای نمایشی به منظور ارتباط و انتقال به تماشاگر به وجودمى آید.

7.تماشاخانه

تئاتر یا تماشاخانه محلى است براى اجراى نمایش. بیش از ۲۵۰۰ ســال پیش در یونان باستان تئاترهایى با معمارى خــاص ساخته شده بودند. در کشورهایى، نظری هند، چنی، ژاپن، و مصر نیز، تئاتر ســابقه اى کهن دارد. تماشاخانه به هر شکلّ که باشد، اعم از ســاده، بی سقف، مسقف، آراسته و مزین یا غیر آن، به طور کلى داراى دو بخش اصلى اســت: جایگاه بازیگران و جایگاه تماشاگران.  امــروزه، علاوه بــر این دو بخش، اتاق، دفــتر، کارگاه ها وانبارهــاى گوناگــون نیز وجــود دارند که هر کــدام داراى کاربردهاى خاص خود اســت.

8.تهیه کنندگى

مجموعه ى فعالیت هاى نمایشی از نظر کارهاى تشکیلاتی و مالى، نیازمند ، پشتیبانی و «مدیریت» است. این امرً اگرچه با هنر نمایش مســتقیما ارتباطى نــدارد، اما از نظرّ امــکان اجراى کمى و کیفى نمایش نامه، بســیار ضرورى و مؤثر اســت. پرداخت حقوق بازیگران، نمایش نامه نویس و عوامل فنى، هزینه ى برنامه ریزى تبلیغات روابط عمومى،ارتباط با اشخاص و ســازمان ها، اداره ى تماشاخانه و تعیین ساعت تمرین و اجرا، عواملى هستند که وجود یک مدیریت قوى را ایجاب مى کنند.

سخن آخر:  اگر از این مطلب خوشتان آمد می توانید برای دیدن مطالب مشابه و آشنایی با پلتفرم بحرالفنون ودوره های آموزشی کلیک کنید.